Мөнгөний бодлого

ИНФЛЯЦИ ГЭЖ ЮУ ВЭ?

Инфляцийн тухай ойлголт нь юун түрүүнд таны хэтэвчинд эсвэл дансанд буй мөнгө өөрийн худалдан авах чадвараа хадгалж чадах уу? үгүй юү? гэсэн асуудалтай холбогдоно. Энэ нь инфляцийг бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнүүдийн үнийн ерөнхий түвшний өсөлт гэж тодорхойлдогтой холбоотой. Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнүүдийн үнийн түвшний өсөлт нь хэрэглэгчдийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ худалдан авах сонирхол нэмэгдэх, тэдгээрийг үйлдвэрлэхэд оролцож буй түүхий эд материалын үнийн өсөлт, хүмүүсийн гар дээрх мөнгөний хэмжээ нэмэгдэх зэрэг хүчин зүйлүүдээр нөхцөлддөг. Инфляцийг эдийн засгийн янз бүрийн хувьсагчуудаар хэмждэг боловч хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг нь хэрэглэгчдийн өргөн хэрэглээний барааны үнийн индекс (хэрэглээний үний индекс гэж нэрлэдэг) болон тухайн эдийн засагт үйлдвэрлэгдсэн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнийн индекс (дотоодын нийт бүтээгдэхүүний дефлятор гэж нэрлэдэг) юм.

МӨНГӨНИЙ БОДЛОГЫН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТ БОЛОН ХЭРЭГСЭЛ

Мөнгөний бодлогын зорилго, зорилтууд, хэрэгслүүд

Эдийн засгийн үйл ажиллагаанд мөнгө маш чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Энэхүү үүргийг хангахын тулд Төв банкны мөнгөний бодлого нь инфляцийг тогтвортой бага түвшинд байлгаснаар төгрөгийн худалдан авах чадварыг хамгаалах учиртай. Инфляцийг тогтвортой бага түвшинд байлгах (үнийн тогтвортой байдлын тухай үзэл баримтлалыг чухамхүү ингэж ойлгодог)зорилго нь зүгээр нэг хуулийн заалт төдий биш харин улс орны эдийн засгийг бүрэн ажил эрхлэлт, Монголчуудын чинээлэг аж амьдрал, хөгжил дэвшил бүхий тогтвортой хөгжлийн замд хүргэх өргөн цар хүрээтэй зорилгод чиглэгдэнэ. Үнэндээ Төв банкны зүгээс улс орны хөгжил дэвшилд оруулж буй хамгийн том тус нэмэр нь хүмүүсийн ирээдүйдээ итгэх итгэлийг тогтвортой үнээр төсөөлүүлэн бий болгодогт оршино. Энэхүү тогтвортой байдал нь хадгаламж, хөрөнгө оруулалт, бүтээмжээс олох хожоог урамшуулах бөгөөд тэдгээр нь эдийн засгийн өсөлттэй салшгүй холбоотой билээ. Үүгээр зогсохгүй, тогтвортой бага инфляци нь орлогын хуваарилалт талаасаа ч тустай зүйл юм, учир нь ажил эрхлэлтийн түвшинг өсгөх бөгөөд нийгмийн эмзэг бүлгийнхний бодит орлогыг хамгаална.

Мөнгөний бодлого нь урт хугацааны эдийн засгийн өсөлтөд дан ганц үнийн тогтвортой байдлаар л  хувь нэмрээ оруулахаас биш өөр ямар ч аргаар нөлөөлж чадахгүй билээ. Энэхүү бодлогын эдийн засаг болон ажил эрхлэлтэд үзүүлж болох богино болон дунд хугацааны нөлөөлөл нь мөнгөний бодлогын шилжих механизмын сувгуудаас хамаарах бөгөөд тэдгээрээр дамжиж буй мөнгөний бодлогын өөрчлөлт нь эцсийн дүндээ инфляцид нөлөөлөхөд чиглэгдэнэ. Ийм учраас мөнгөний бодлого нь үнийн тогтвортой байдлын сацуу эдийн засгийн мөчлөгийн сөрөг нөлөөг зөөлрүүлэх буюу санхүүгийн зах зээлийн тогтворгүй байдал, эдийн засгийн уналт, ажилгүйдлийг дагуулах нийт эрэлтийн цочмог савалгаанаас зайлсхийх зарчим баримталдаг. Энэ утгаараа Монголбанкны мөнгөний бодлогын үндсэн чиглэл нь эдийн засаг, ажил эрхлэлтэд үзүүлж болох богино болон дунд хугацаан дахь нөлөөллийг харгалзан үзэх замаар урт хугацааны үнийн тогтвортой байдлыг хангахад оршино. Зураг 1-т инфляци болон эдийн засгийн өсөлтийн хоорондох хамаарлыг харуулав. Khan & Senhadji (2000) нарын дүгнэснээр эдийн засгийн түргэн өсөлтөд харгалзах инфляцийн хувь хөгжингүй орнуудын хувьд 1-3, харин хөгжиж буй орнуудын хувьд 7-11 хувь байдаг ажээ.

Төв банк урт хугацааны зорилгыг хангахын тулд ойрын хугацааны зорилтуудыг томъёолдог. Завсрын зорилтууд болох мөнгөний агрегатууд (тухайлбал, М2) болон урт хугацааны хүү нь Төв банкны шууд бус хяналтанд байна. Харин нөөц мөнгө болон богино хугацааны хүү зэрэг үйл ажиллагааны зорилт нь Төв банкны бодлогын шийдвэрийг богино хугацаанд мэдрэн өөрчлөгддөг ажээ. Иймээс Төв банкны мөнгөний бодлогын хэрэгсэл нь үйл ажиллагааны зорилтуудаар дамжин завсрын зорилтуудад, улмаар эцсийн зорилгын хувьсагчид нөлөөлдөг байна. Үүнийг дараахь байдлаар харуулж болох юм: 
Нөөц мөнгөний өөрчлөлт  ⇒мөнгөний нийлүүлэлт (М2)⇒ инфляци
Богино хугацааны хүүний өөрчлөлт ⇒ бусад хүүгийн түвшин⇒инфляци

 Мөнгөний бодлогын шууд хэрэгслүүд нь хүү болон зээлийн хэмжээнд шууд нөлөөлөх хэрэгслүүд бөгөөд мөнгө, санхүүгийн зах зээлийн хөгжлийн үр ашиггүй байдлыг бий болгодог. Захиргаадалтын аргаар хүүний дээд хязгаар тогтоох, банкнаас олгох зээлийн хэмжээнд дээд хязгаар тогтоох, заавал байлгах нөөцийн хувь, хэмжээг өөрчлөх болон банкинд олгох зээлийн хэмжээг тогтоох зэрэг нь шууд хэрэгслүүдийн жишээ юм. Харин “зах зээлд суурилсан” буюу шууд бус хэрэгслүүдэд  нээлттэй захын үйл ажиллагаа (ТБҮЦ-ны арилжаа, репо арилжаа гэх мэт) болон Төв банкны зээлийн бодлого (овернайт зээл, хямдруулалтын зээл) орох бөгөөд тэдгээр нь банкны нөөцийн зах зээлээр тодорхойлогдсон үнэ (хүү)-д нөлөөлдөг байна.

эх сурвалж: Mongolbank.mn

̺íãºíèé  áîäëîãî хичээлийн асуултууд

1.      Èíôëÿöèéí ¿åèéí ìºíãºíèé ¿¿ðãèéí îíöëîã

2.      ̺íãºíèé ýðýëò ò¿¿íä íºëººëäºã õ¿÷èí ç¿éëñ, ººð÷ëºëòèéí ¿ð äàãàâàð

3.      ̺íãºíèé çàõûí òýíöâýð ò¿¿íä íºëººëäºã õ¿÷èí ç¿éëñ

4.      ̺íãºíèé íèéë¿¿ëýëò ò¿¿íä íºëººëäºã õ¿÷èí ç¿éëñ, ººð÷ëºëòèéí ¿ð äàãàâàð

5.      ̺íãºíèé ìîíåòàðè îíîë, ò¿¿íèé àãóóëãà

6.      ̺íãºíèé Êåéíñûí îíîë

7.      ¯íý òîãòâîðòîé, òîãòâîðã¿é ¿åèéí IS-LM çàãâàð

8.      Çàðäëûí èíôëÿöè, ¿ð äàãàâàð

9.      Ýðýëòèéí èíôëÿöè, ¿ð äàãàâàð

10.  Óíàëòûí èíôëÿöè, ò¿¿íýýñ ãàðàõ àðãà çàì, òýäãýýðèéí ñóë áà äàâóó òàë

11.  Òºñâèéí àëäàãäàëòàé ¿åèéí ìºíãºний бодлого түүний онцлог: төсвийн алдагдал мөнгөний захад үзүүлэх нөлөө, түүнийг хэрэгжүүлэх арга механизмууд

12.  Âàëþòûí èíòåðâåíöè, ò¿¿íèéã õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà çàì, ó÷ðàõ õ¿íäýðë¿¿ä

13.  Вàëþòûí õàíøèéí áîäëîãî зохицуулалтын арга механизмууд

14.  Âàëþòûí õàíøèä íºëººëäºã õ¿÷èí ç¿éëñ

15.  Á¿òýýãäýõ¿¿í áà îðëîãûí îð÷èë, ò¿¿íèé õ¿÷èí ç¿éëñ

16.  ̺íãºíèé ºñºëòèéí õóðäûã òîãòâîðòîé áàðüæ áàéõ çàâñðûí çîðèëãîòîé  ìºíãºний бодлого

17.  ¯íèéí ò¿âøèíã òîãòâîðòîé áàðüæ áàéõ çàâñðûí çîðèëãîòîé ìºíгөний бодлого

18.  ¯éëäâýðëýëèéí ºñºëòèéí õóðäûã òîãòâîðòîé áàðüæ áàéõ çàâñðûí çîðèëãîòîé  ìºíãºний бодлого

19.  ̺íãºний бодлогын арга хэрэгслэлүүд, тэдгээрийн эдийн засагт үзүүлэх эерэг сөрөг нөлөөлөл

20.  ̺íãºний  õàòóó áîäëîãî

21.  ̺íãºний  óÿí õàòàí áîäëîãî

22.  ̺íãºний  çàâñàðûí áîäëîãî

23.  Áàðààí çàõûí òýíöâýð, ò¿¿íä íºëººëäºã õ¿÷èí ç¿éëñ IS

24.  ̺íãºíèé çàõûí òýíöâýð, ò¿¿íä íºëººëäºã õ¿÷èí ç¿éëñ IM

25.  Èíôëÿöè ò¿¿íèé òºðºë õýëáýð, ò¿¿íèéã óäèðäàõ áîëîìæ

26.  МУ-н мөнгөний захын статистик үзүүлэлтийг тооцох аргачлал

27.  ТБ-наас мөнгөний нийлүүлэлтийг удирдах сувгууд, тэдгээрийн зохицуулалтын үр нөлөө : мөнгөний бодогын нөлөөллөөр эдийн засаг дахь нийт мөнгөний бүтцэд гарч буй өөрчлөлт

28.  Нээлттэй зах зээлийн үйл ажиллагаа: төв банк, ЗГ-ын үнэт цаасны арилжаа, хүү ба хэмжээ мөнгөний нийлүүлэлтэнд нөлөөлөх боломж

29.  Монголын мөнгөний агрегатууд

30.  Цалин болон орлого, инфляци хоорондын уялдаа

31.  Хүүний зөрүү

32.   Зээлийн зарласан болон бодит хүү

33.  Монголын эдийн засаг дахь мөнгөний эрэлт

34.  Монгол дахь арилжааны банкуудын хүүгийн зөрүүг судлах

35.  ̺íãºíèé ºñºëò áà èíôëÿöèéí õîîðîíäîõ õàìààðàë

36.  Монголын эдийн засаг дахь  мөнгөний эргэлтийн хурд

37.  Монгол дахь картын хэрэглээ

38.  Хятадын Юаний ханшны өөрчлөлт манай улсын эдийн засагт нөлөөлөх нөлөөлөл

39.  Бодлогын хүү, түүний өөрчлөлт мөнгөний бодлогод нөлөөлж буй байдал

40.  Банкуудаас зарласан тусгай урамшуулал нь хадгаламжийн хэмжээнд нөлөөлөх нөлөөлөл